Aksjologia norm konstytuujących dostęp do informacji publicznej

Abstrakt

Ustawa o dostępie do informacji publicznej jest aktem normatywnym konkretyzującym
uprawnienie obywateli wyrażone w art. 61 Konstytucji RP do kontroli władzy oraz podmiotów
wykonujących funkcje publiczne. Podkreśla się, że jest to jedno z fundamentalnych
uprawnień o charakterze politycznym, bowiem przez jego zastosowanie powstają możliwości
bezpośredniego zapoznania się przez podmioty wnioskujące z informacjami o działalności
organów wykonujących zadania publiczne i samodzielnego stwierdzenia, czy są one racjonalne,
co później może przełożyć się na konkretne decyzje wyborcze. Informacja lub wiedza
stanowi zatem wartość samoistną. W orzecznictwie sądów administracyjnych widoczne jest
dążenie do zagwarantowania możliwie szerokiego dostępu do informacji publicznej, ponieważ
stanowi on istotną gwarancję transparentności życia publicznego w demokratycznym
państwie. Ze wspomnianą transparentnością powinny natomiast łączyć się wartości takie jak
prawda, dobro człowieka czy sprawiedliwość, bowiem działania organów władzy powinny
być podejmowane z ich uwzględnieniem. Z perspektywy wspomnianej transparentności
i powszechnego charakteru omawianej instytucji prawnej interesującym zagadnieniem, które
pojawiło się w orzecznictwie sądów administracyjnych, jest koncepcja nadużywania dostępu
do informacji publicznej. Zgodnie z orzecznictwem polega ono na próbie korzystania z instytucji
dostępu do informacji publicznej dla zaspokojenia ciekawości osoby wnoszącej lub też
załatwienia jej osobistych interesów. Podkreśla się, że takie działania mogą utrudniać lub
nawet uniemożliwiać realizację podstawowych zadań organu, do którego się zwrócono, zatem
cierpi na tym wartość w postaci ogólnie pojętego dobra publicznego. Niniejsze opracowanie
stanowi próbę przybliżenia zagadnienia wartości leżących u podstaw prawa dostępu do
informacji publicznej oraz pokazuje, w jaki sposób sądy administracyjne ważą wartości stojące
za konstrukcją dostępu do informacji publicznej z innymi, ze szczególnym uwzględnieniem
ochrony interesu publicznego. Analiza została przeprowadzone na podstawie orzecznictwa
sądów administracyjnych oraz przy uwzględnieniu stanowiska doktryny.